Syberyjska zagadka: krater Batagaika
W północno-wschodniej Syberii znajduje się przepaść tak ogromna, że nazywana jest „Bramą Piekieł”. W 2023 roku obejmował on powierzchnię około 88 hektarów, czyli nieco poniżej jednego kilometra kwadratowego. Od momentu pojawienia się w latach 60. XX wieku krater ten stale się powiększał, uwalniając do atmosfery ogromne ilości gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń do lokalnych rzek.
Naukowcy nadają mu różne nazwy. Często nazywa się je „regresywnym, odwilżowym megabagnem”. W internecie znany jest jednak powszechnie pod nazwą Batagay lub Krater Batagaika, ze względu na położenie w pobliżu małego miasteczka Batagay. Wbrew temu, co sugeruje nazwa, krater nie powstał w wyniku uderzenia asteroidy. Ma kształt przypominający płaszczkę lub kijankę, mierzy 2700 metrów długości i 990 metrów szerokości w najszerszym punkcie.
Stworzenie ludzkiego pochodzenia
Głównym winowajcą tego kolosalnego bałaganu jest nic innego, jak działalność człowieka. Teren w tym regionie składa się z kilku warstw wiecznej zmarzliny i przypomina gigantyczne ciasto z lukrem. Przed powstaniem krateru warstwy te miały grubość około 75 metrów. Składają się one z mieszanki lodu i piasku, z warstwami materiału drzewnego, torfu i innej biomasy, takiej jak pyłki i szczątki owadów.
To wieczne zmarzlinowe „ciasto” powstawało przez tysiące lat, przechodząc cykle zamarzania i ocieplania. W okresach nadmiernego rozmarzania górnych warstw wiecznej zmarzliny powstaje niebezpieczna pętla sprzężenia zwrotnego. Rosnące temperatury powierzchni mogą spowodować topnienie śniegu pokrywającego górne warstwy, odsłaniając ciemniejsze warstwy, które pochłoną więcej ciepła i zaczną topnieć.
Niebezpieczny cykl retroaktywny
Topnienie uwalnia bakterie rozkładające materię organiczną. Produktem ubocznym są gazy cieplarniane, które jeszcze bardziej pogarszają proces topnienia wiecznej zmarzliny. Zwykle roztopiona wieczna zmarzlina tworzy na powierzchni duże kałuże. Jednak w tym rejonie woda i erodowany osad spływają do najbliższej rzeki, pozostawiając po sobie gigantyczny krater.
Konsekwencje i wpływ na środowisko
Od lat 60. krater Batagaj stale się powiększa. Zdjęcia satelitarne pokazują, że wąwóz rozrósł się na przestrzeni dziesięcioleci. Szacuje się, że powódź spowodowała utratę około 35 milionów metrów sześciennych materiału, z czego dwie trzecie stanowiła woda roztopowa, a resztę mieszanka piasku i biomasy. Każdego roku topniejąca wieczna zmarzlina uwalnia od 4000 do 5000 ton wcześniej zmagazynowanego węgla organicznego.
